22 sty 2018

Skąd się bierze zapach starych książek?

​Każdy człowiek, który korzysta z zasobów biblioteki lub wydaje chociaż część swoich pieniędzy w antykwariacie miał kiedyś w dłoni starą książkę. Poza tym, że ją trzymał, poczuł również jej zapach. Dlaczego stare książki pachną tak specyficznie? Czy dzięki dobrej drukarni można w jakiś sposób zapobiec tej woni?

Czym to pachnie?

Przez pewną grupę naukowców zapach książki został zdefiniowany jako mieszanka zapachu trawy, wanilii i stęchlizny. Ankietowani uważają natomiast woń książki za połączenie kawy, czekolady, drewna i starości. Zapach określany jest również jako ziemisty i wędzony. Wszystko zależy od prywatnych odczuć człowieka… i nie tylko. Każda książka nie elektroniczna stworzona jest z papieru – materii organicznej, która ulega rozkładowi. Wpływ na niego ma m. in. temperatura otoczenia, wilgotność powietrza oraz nasłonecznienie. Istotne są również substancje, które wykorzystano do produkcji masy papierowej. Nie ważne czy zastosowano druk cyfrowy czy offsetowy – papier mimo wszystko będzie się rozkładać.

Czemu książki pachną w ten sposób?

Książki czytane nie elektronicznie drukowane są na papierze. Oczywiście dokłada się do nich inne „składniki”, takie jak tusz, skórę, klej i tak dalej. Papier to celuloza czyli nierozgałęziony biopolimer, polisacharyd zbudowany liniowo (tzn. cząsteczka zbudowana z powtarzających się fragmentów). Z czasem ulega on rozkładowi, podobnie z resztą jak tusz i inne elementy potrzebne do stworzenia książki, w wyniku czego powstaje wiele lotnych związków organicznych. Co ciekawe, na woń starej książki bardzo duży wpływ mają warunki, w których była przechowywana. Lotne związki organiczne, które uwalniają się podczas rozkładania są więc przyczyną zapachu starych książek. Szybkość degradacji papieru zależy przede wszystkim od jego czystości oraz kwasowości. Logiczne jest, że im mniej zanieczyszczeń, tym dłuższy rozkład. Przykładowo księgi ze średniowiecza przetrwały do dnia dzisiejszego, bo do tworzenia papieru w tamtym czasie nie wykorzystywano żadnych dodatków. W obecnych czasach wyroby papiernicze mają najczęściej charakter kwasowy, co jest pierwszym krokiem do szybszego rozkładu. Dobra drukarnia może mieć więc minimalny wpływ na wolniejszy rozkład książki – jest to zależne od papieru używanego do druku.

Jak badać papierową historię?

Szczegółowa analiza lotnych związków organicznych, które uwalniane są podczas rozkładania papieru może znacząco pomóc w określeniu składu danego papieru. Możliwe jest więc scharakteryzowanie substancji użytych do produkcji danej książki czy papierowej dokumentacji technicznej. Na tej podstawie określa się również stadium jej rozkładu. Jest to szczególnie znaczące w przypadku znalezisk historycznych.

Pochłaniacze zapachów

Wszyscy, którzy lubią czytać i kupują książki powinni wiedzieć, że nie tylko wydzielają one zapachy, ale również je wchłaniają. Dlatego właśnie książka czytana w ogródku będzie pachniała inaczej, niż ta studiowana w sypialni przed snem. Wszystkie papierowe dzieła bardzo szybko przesiąkają zapachem stęchlizny. Lepiej więc nie trzymać ich w piwnicy, ani w pomieszczeniach jej podobnych. Robiąc miejsce dla swojej domowej biblioteczki należy również wziąć pod uwagę fakt, że miejsce powinno być suche, w miarę chłodne i z daleka od promieni słonecznych – temperatura, wilgotność i nasłonecznienie bezpośrednio wpływają na książki. Nie ważne czy dana książka wydrukowana została w drukarni taniej czy drogiej – po czasie każde papierowe dzieło literackie zacznie się rozkładać.

Reakcja na zapach papierowych dzieł

Wszystko zależy od rodzaju woni, którą wydziela dane papierowe dzieło literackie. Nikomu nie spodoba się czytanie książki, która wręcz cuchnie stęchlizną czy dymem tytoniowym. Są jednak zapachy, które bardzo przypadają czytelnikom do gustu – na przykład wanilia (stare książki wydzielają etylowanilię, która pachnie tak samo, jak wanilia, tylko o wiele intensywniej). Niektórzy porównują zapach starych dzieł literackich czy dokumentacji technicznych do innych przyjemnych woni, np. czekolady, kawy czy trawy. Takie zapachy na pewno są dla czytelnika o wiele przyjemniejsze.

Zobacz również